In volgende tips wordt uitgebreid uitgelegd hoe gehospitaliseerde ouderen zich veiliger maar vooral hygiënischer kunnen wassen en douchen.
Zelfstandig wassen
Zelfstandig wassen en aankleden is belangrijk. Van zelfstandig haren kammen tot de verzorging van make-up. Er zijn veel, vaak eenvoudige hulpmiddelen die daarbij kunnen helpen. Verzorgend wassen kan ook helpen bij zelfstandig wassen omdat het minder vermoeiend is en minder gedoe oplevert bij de voorbereiding en het opruimen. Zeker diegenen die snel moe zijn, kunnen voordeel hebben van deze methode die bovendien bewezen evengoed of soms beter is voor de huid. Daarnaast is het een goede manier om het verspreiden van infecties te voorkomen. Er is geen afvalwater, geen vuile washandjes of handdoeken voor de was en de washandjes zelf kunnen meteen worden weggegooid.
Voor zelfstandig wassen is een goed ingerichte en voldoende ruime badkamer erg belangrijk. Het kan nodig zijn om die op maat te ontwerpen. Maar bedenk ook dat (tijdelijk) wassen in de keuken ook een oplossing kan zijn. Als aanpassingen kan je denken aan beugels en steunen op de juist hoogte, goed bedienbare kranen, een alarm, goede wegzetplekjes voor spulletjes en een antislipvloer. Voorkom afkoelen bij de wasbeurt. Zorg dat degene die zichzelf wast zichzelf goed af kan dekken met bijvoorbeeld een extra handdoek binnen bereik. Handig is ook dat het aantrekken van een badjas zowel afkoelen voorkomt als helpt bij het vanzelf afdrogen.
Deels zelfstandig wassen
Deels zelf wassen geeft een goed gevoel. Ook dit kan zowel met water en zeep als met verzorgend wassen. Verzorgend wassen is vaak minder vermoeiend. Verzorgend wassen kan je ook deels inzetten of er handige combinaties mee maken. Iemand die zelf zijn bovenlichaam kan wassen geef je bij voorkeur rustig de gelegenheid zichzelf te wassen aan de wastafel met water en zeep of met verzorgend wassen. Daarna kan die persoon geholpen worden met het wassen van het onderlichaam.
Ergonomisch verschillen washandjes en wasdoekjes. Washandjes blijven je hand ‘volgen’, hebben twee bruikbare zijden en komen beter op lastige plekjes. Een doekje schuift sneller van je hand af en moet je een beetje vasthouden. De voorkeur kan persoonlijk zijn. Mensen hebben vaak de voorkeur voor washandjes omdat ze dat gewend zijn. Om hygiënisch te werken zijn voldoende washandjes en handschoenen nodig. Zeker bij verzorgend wassen moet dat omdat je voldoende lotion moet hebben. Je moet dus niet te zuinig zijn. Anders kan de huid uitdrogen. Handschoenen kunnen nodig zijn als een ander je wast: dat is hygiënischer en kan het verspreiden van bacteriën en virussen (Corona) helpen voorkomen.
Het onderlichaam kan op verschillende manieren gewassen worden. Bijvoorbeeld op bed. Met verzorgend wassen wordt het bed dan minder snel nat. Probeer zoveel mogelijk te ontspannen, zodat het onderlichaam en de geslachtsdelen makkelijker gewassen kunnen worden. Zachtjes de opgetrokken benen via de knieën heen en weer schommelen, werkt bijv. ontspannend. Wassen kan ook met hulp van een opstaphulpmiddel, mits iemand daarin een poosje zelf kan staan. Kan dat niet kies dan voor een hoog-laag kantelbare douchestoel met voldoende zorgruimte zodat je er toch goed bij kunt.
Haar wassen
Om je haren te wassen in bed kan je werken met een speciaal soort kraag en water en shampoo. Daarvoor moet je alleen wel een beetje handig zijn. Een bed met een goed instelbare matrasbodem is dan ook belangrijk. Handiger zijn de speciale haarwascaps waarin speciale lotion zit die reinigt en verzorgt. De haren worden schoon zonder geklieder met water.
Wel heeft gewoon wassen vaak de voorkeur. Je kunt het ook afwisselen. Gebruik dan bijvoorbeeld een douchestoel of zitje om het minder vermoeiend te maken en de kans op vallen kleiner te maken.
Zelfstandig douchen
Steunen en beugels helpen bij het (op)staan bij douche en toilet. Horizontale steunen zijn vooral bedoeld om op te steunen, schuine meestal om aan op te trekken. Nauwkeurig instellen is belangrijk: kleine verschillen hebben vaak grote gevolgen; zoals niet meer zelf opstaan of meer kans op vallen. Een nadeel van vaste steunen is dat ze moeilijk verplaatsbaar en instelbaar zijn. Met flexibele systemen (aan een rail) kan dat wel. Zo kunnen steunen, douchezitjes en wastafels, verticaal, horizontaal en zelfs in beide richtingen verschoven worden. Ze kunnen ook zonder gereedschap verwijderd worden als ze niet meer nodig zijn: dat scheelt ruimte.
Als je niet lang kunt staan is een douchekruk zinvol. Met een ietsje hogere kruk kan je makkelijker opstaan. Een thermostatische kraan helpt om makkelijker te douchen. Het water is meteen op de juiste temperatuur. Daarnaast is het veiliger (water niet te heet) en er is minder waterverlies. Met een douchekop met een stopinstelling (‘doorstroombegrenzer’) en een niet te korte slang kan je op elk moment en vanuit elke positie het water stopzetten. Met een extra kraan/slang met bijvoorbeeld een pistoolgreep kan je de watertoevoer snel wisselen of even gericht je voeten of onderlichaam douchen.
Zorg dat alle spulletjes bij de hand zijn: handdoek(en), doucheschuim, schone kleding, zalf enz. Handige, wegzetplekjes voorkomen dat onnodig vaak hulp nodig hebt . Zorg voor een alarm: de warme, vochtige ruimte bij douchen kan je sneller duizelig maken en het is ook altijd iets gladder.
Begeleid douchen
Met waterbestendige opsta-looprekken kan je begeleid douchen. Als je minder zelfredzaam bent, kan je beter en veiliger douchen op een douchestoel of -brancard. Dat biedt ook meer ontspanning. Soms kan je direct vanaf bed naar zo’n douchestoel of -brancard gaan. Dat kan een transfer schelen: eerst hulp voor de transfer uit bed en dan voor het douchen. Dat is dan niet meer nodig.
Sommige hoog-laag douche/toiletstoelen hebben ook een lig-verstelling of zorgstand. Je komt dan meer tot lig. Omdat je heuphoek dan ‘opent’ (je komt wat meer tot lig) wordt wassen van het onderlichaam, verschonen van incontinentiemateriaal of wisselen van catheterzakjes makkelijker. Het is ook minder vermoeiend, waardoor je een beetje beter kunnen douchen en meer ontspannen kunt genieten van het warme water.
Als je niet kunt zitten heb je een douchebrancard nodig om te kunnen douchen: hooglaag verstelbaar, niet te breed en liefst (deels) flexibele randen. Sommige douche-brancards kan je zelfs een beetje kantelen, waardoor je makkelijker op je zij komt en je rug kunt laten wassen en drogen. In principe heb je dan wel altijd een ander nodig om je te helpen. Toch kan je soms wel zelf genieten van het warme douchewater en meer privacy hebben. De zijkanten van een douchebrancard moeten liefst neerklapbaar zijn. Je begeleider kan dan dichterbij komen en de transfer van bed naar brancard verloopt beter. Goede remmen zijn ook een eis.
Zelfstandig baden
Van baden kan je enorm genieten, maar vooral het in- en uit bad komen kan een struikelblok vormen. Soms kan je wellicht lichamelijk gezien de beweging nog wel maken, maar valpartijen rond het bad komen veel voor en vooral na een warm bad zijn de meeste mensen ook wat suf. Uit bad komen lukt dan soms niet en het is voor een ander vaak erg zwaar om jou dan uit bad te helpen. Een badplank kan helpen omdat je dan zittend je benen over de rand van het bad kan brengen in bad. Je zit dan niet echt in bad, maar iets er boven. Met speciale met-water-oppompbare zitjes kan je wel in bad zakken en jezelf wassen. Baden kan je goed doen: je beweegt door de warmte en het water makkelijker en dit kan pijn verlichten en is ook gewoon prettig;
Als je niet zelfstandig kunt zitten of jezelf wassen in bad, schakel dan liefst over naar douchen of begeleid baden en gebruik bijvoorbeeld een badlift of bad/douchestoel en liefst een hoog-laag bad.
Sommige badliften of bad/douchestoelen kunnen in bad blijven terwijl jij baadt. Dat is veiliger en een ander kan je zonder problemen en snel er weer uit halen als dat nodig is. Je blijft immers in/op de lift zitten in bad. Zorg voor een goed alarm en controleer altijd eerst de watertemperatuur.
